Windykacja długu to standardowa procedura, ale kiedy kontakty ze strony firm windykacyjnych przekraczają granice prawa? Nękanie telefoniczne to poważny problem, który dotyka wielu osób mających zaległości finansowe. Każdy dłużnik ma prawo do poszanowania swojej godności i prywatności, niezależnie od sytuacji finansowej. Warto znać swoje prawa i wiedzieć, kiedy działania windykatorów przestają być zgodne z prawem, a zaczynają nosić znamiona przestępstwa. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest nękanie telefoniczne, jakie przepisy chronią dłużników oraz jak skutecznie bronić się przed nadużyciami ze strony firm windykacyjnych.

Czym jest nękanie telefoniczne w świetle prawa?

Nękanie telefoniczne przez firmy windykacyjne to zjawisko, które w kodeksie karnym określane jest jako „uporczywe nękanie” (art. 190a k.k.). Przestępstwo to polega na systematycznym i długotrwałym działaniu, które wywołuje u osoby nękanej poczucie zagrożenia, poniżenia lub istotnie narusza jej prywatność.

W kontekście firm windykacyjnych, nękanie telefoniczne może przybierać różne formy:

• Wielokrotne telefony wykonywane w ciągu dnia (nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt)
• Połączenia w nieodpowiednich porach (późne godziny wieczorne, wczesne godziny poranne, dni ustawowo wolne od pracy)
• Agresywna lub zastraszająca retoryka windykatorów
• Grożenie konsekwencjami, które nie mają podstawy prawnej
• Informowanie osób trzecich (rodziny, sąsiadów, pracodawcy) o zadłużeniu

Warto wiedzieć, że same próby kontaktu w celu odzyskania należności nie stanowią jeszcze nękania. Kluczowa jest tu „uporczywość” działań oraz ich negatywny wpływ na psychikę osoby nękanej.

Granica między windykacją a nękaniem – co mówią przepisy?

Firmy windykacyjne mają prawo kontaktować się z dłużnikami w celu odzyskania należności, jednak ich działania muszą mieścić się w ramach określonych przez prawo. Legalna windykacja kończy się tam, gdzie zaczyna się naruszanie godności i prywatności dłużnika. Kluczowe regulacje w tym zakresie to:

Kodeks karny – art. 190a definiuje przestępstwo uporczywego nękania (stalkingu), które zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.

Ustawa o ochronie danych osobowych – określa zasady przetwarzania danych osobowych, co ma znaczenie w kontekście udostępniania informacji o zadłużeniu osobom trzecim.

Kodeks cywilny – art. 23 i 24 chronią dobra osobiste, takie jak godność, prywatność czy dobre imię, które mogą zostać naruszone przez niewłaściwe praktyki windykacyjne.

Ustawa o prawach konsumenta – chroni konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Zgodnie z orzecznictwem sądów, aby mówić o nękaniu telefonicznym, muszą zostać spełnione określone przesłanki:

• Działania muszą mieć charakter uporczywy (powtarzalny, długotrwały)
• Muszą być wbrew woli osoby nękanej
• Muszą wywoływać uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotnie naruszać prywatność

Kiedy można uznać działania windykatora za nękanie?

Ocena, czy działania firmy windykacyjnej przekroczyły granicę i stały się nękaniem, zawsze zależy od konkretnych okoliczności. Istnieją jednak pewne sytuacje, które zazwyczaj są uznawane za naruszenie prawa:

Nadmierna częstotliwość kontaktów

Wykonywanie kilkunastu lub kilkudziesięciu telefonów dziennie zdecydowanie wykracza poza racjonalne działania windykacyjne. Nawet jeden dług nie uprawnia windykatora do zamieniania twojego telefonu w narzędzie terroru psychicznego. Sądy w swoich orzeczeniach wielokrotnie potwierdzały, że taka intensywność kontaktów może być uznana za nękanie.

Nieodpowiednie pory kontaktu

Telefony wykonywane przed godziną 6:00 rano lub po 22:00, a także w dni ustawowo wolne od pracy, mogą zostać uznane za naruszenie prywatności dłużnika. Dobrą praktyką, stosowaną przez etyczne firmy windykacyjne, jest kontaktowanie się z dłużnikami w dni robocze w godzinach 8:00-20:00.

Niewłaściwy sposób komunikacji

Używanie gróźb, zastraszanie, poniżanie czy stosowanie manipulacji psychologicznej to praktyki, które mogą zostać uznane nie tylko za nękanie, ale również za naruszenie dóbr osobistych. Windykator nie ma prawa grozić ci konsekwencjami, które nie mają podstawy prawnej ani używać języka, który narusza twoją godność.

Przykład: Firma windykacyjna, której pracownicy informują, że „jutro przyjedzie komornik i zabierze wszystko z mieszkania”, mimo braku wszczętego postępowania egzekucyjnego, stosuje niedozwolone praktyki zastraszania.

Naruszenie tajemnicy zadłużenia

Informowanie osób trzecich (sąsiadów, współpracowników, członków rodziny) o zadłużeniu stanowi naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych i może być podstawą do oskarżenia o nękanie. Twoje problemy finansowe to twoja prywatna sprawa, a windykator nie ma prawa informować o nich nikogo bez twojej zgody.

Jak dokumentować i przeciwdziałać nękaniu przez firmy windykacyjne?

Jeśli uważasz, że działania firmy windykacyjnej noszą znamiona nękania, warto podjąć odpowiednie kroki, aby się przed tym bronić:

Gromadzenie dowodów

Kluczowe znaczenie ma dokumentowanie wszystkich kontaktów z firmą windykacyjną:

• Zapisuj daty i godziny połączeń telefonicznych (prowadź szczegółowy dziennik)
• Zachowuj wiadomości SMS i e-maile (rób zrzuty ekranu i kopie zapasowe)
• Jeśli to możliwe, nagrywaj rozmowy (pamiętaj, aby poinformować rozmówcę o nagrywaniu)
• Zbieraj świadectwa osób, które były świadkami nękania (pisemne oświadczenia)

Formalne wezwanie do zaprzestania naruszeń

Warto wysłać do firmy windykacyjnej pismo z wezwaniem do zaprzestania nękania, z dokładnym opisem naruszających prawo zachowań. Jasno określ, jakie zachowania uważasz za nękanie i zażądaj ich natychmiastowego zaprzestania. Pismo takie należy wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, co będzie dowodem w ewentualnym postępowaniu.

Zgłoszenie do odpowiednich instytucji

W przypadku uporczywego nękania możesz złożyć:

• Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na policji lub w prokuraturze (z art. 190a k.k.)
• Skargę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych (jeśli doszło do naruszenia przepisów o ochronie danych)
• Skargę do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (w przypadku nieuczciwych praktyk rynkowych)
• Skargę do Rzecznika Finansowego (jeśli nękanie dotyczy zobowiązań finansowych)

Konsekwencje prawne nękania przez firmy windykacyjne

Firmy windykacyjne, które dopuszczają się nękania dłużników, muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami prawnymi:

Odpowiedzialność karna

Uporczywe nękanie jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3. Odpowiedzialność karną mogą ponieść zarówno osoby bezpośrednio wykonujące czynności windykacyjne, jak i osoby zarządzające, które tolerowały takie praktyki. Wyrok skazujący może mieć druzgocący wpływ na karierę zawodową windykatora.

Odpowiedzialność cywilna

Osoba nękana może dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. W praktyce sądowej zasądzane kwoty wahają się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Dodatkowo sąd może zobowiązać firmę do oficjalnych przeprosin, co stanowi dodatkową dolegliwość wizerunkową.

Konsekwencje administracyjne

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nałożyć na firmę windykacyjną karę finansową sięgającą nawet 10% obrotu. Dodatkowo, Urząd Ochrony Danych Osobowych może nałożyć karę za naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych, która może wynieść do 20 milionów euro lub do 4% całkowitego rocznego światowego obrotu.

W głośnej sprawie z 2019 roku UOKiK nałożył na jedną z firm windykacyjnych karę w wysokości ponad 5 milionów złotych za stosowanie agresywnych praktyk windykacyjnych, w tym nękanie telefoniczne dłużników.

Nękanie telefoniczne przez firmy windykacyjne to problem, który dotyka wielu osób zmagających się z zadłużeniem. Warto pamiętać, że posiadanie długu nie pozbawia nikogo praw i godności. Firmy windykacyjne mają prawo dochodzić swoich należności, ale muszą to robić z poszanowaniem przepisów prawa i godności dłużnika.

Jeśli jesteś ofiarą nękania ze strony firmy windykacyjnej, nie pozostawaj bierny. Dokumentuj naruszenia, zgłaszaj je odpowiednim instytucjom i w razie potrzeby skonsultuj się z prawnikiem. Możesz również skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej oferowanej przez organizacje konsumenckie lub punkty nieodpłatnej pomocy prawnej w twojej okolicy. Pamiętaj, że prawo stoi po Twojej stronie, a firmy stosujące nieetyczne praktyki windykacyjne muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami.